NIK o procedurze przeciwdziałania przemocy w rodzinie
I. Ustalenia kontroli wskazują na potrzebę przeprowadzenia przez Ministra Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej – we współpracy z ekspertami – kompleksowej analizy obowiązującego stanu prawnego z punktu widzenia skuteczności pomocy osobom doświadczającym przemocy w rodzinie, której wyniki mogłyby być pomocne do zaproponowania odpowiedziach zmian w obowiązujących przepisach. Analiza powinna uwzględnić w szczególności:
1. Potrzebę usprawnienia realizacji procedury NK, poprzez:
a) Uregulowanie sytuacji, w której osoba podejrzana o stosowania przemocy nie stawia się na posiedzenie grupy roboczej.
b) Uelastycznienie procedury NK, aby wszczynanie etapu pomocowego możliwe było dopiero po
zastosowaniu etapu interwencji i upewnieniu się, że w danej rodzinie przemoc faktycznie występuje.
c) Zweryfikowanie obecnie obowiązujących wzorów formularzy NK-A, C, D w celu lepszego zapewnienia ich dostosowania do celów dla jakich zostały opracowane, w szczególności karta A powinna umożliwiać szybką diagnozę sytuacji rodziny, z uwzględnieniem możliwości wystąpienia zagrożenia życia lub zdrowia.
d) Zapewnienie monitorowania sytuacji w rodzinach po zrealizowaniu indywidualnego planu pomocy i zamknięciu procedury NK.
e) Usprawnienie funkcjonowania zespołów i grup roboczych w szczególności poprzez:
− zapewnienie elastyczności ustalania składu grup roboczych i dostosowanie ich do realnych potrzeb osoby pokrzywdzonej,
− dookreślenie roli przewodniczącego zespołu interdyscyplinarnego oraz zasad realizacji zadań przez członków zespołów i grup roboczych,
− dookreślenie warunków finansowych pracy członków zespołów i grup roboczych (np. zwrot koszów dojazdu na spotkania i posiedzenia),
− określenie wymogów w zakresie kompetencji osób włączanych do pracy w zespołach
interdyscyplinarnych i grup roboczych oraz warunków szkolenia.
f) Opracowanie algorytmów postępowania ułatwiających pracę zespołów i grup roboczych w celu
ujednolicenia procesu decyzyjnego związanego z realizacją procedury NK. Algorytmy postępowania dla profesjonalistów realizujących procedurę NK, powinny zawierać określenie przesłanek umożliwiających uniknięcie uznaniowości podejmowanych decyzji, w szczególności:
− zakończenia procedury po etapie interwencji z powodu niezasadności podejmowania dalszych
działań przy braku przemocy;
− zakończenia procedury NK po realizacji etapu udzielania pomocy z powodu ustania przemocy.
2. Doprowadzenie do istotnego zwiększenia odsetka sprawców biorących udział w programach oddziaływań korekcyjno-edukacyjnych, poprzez:
a) zapewnienie realizacji programów oddziaływań korekcyjno-edukacyjnych w trybie ciągłym i otwartym,
b) rozważenie ewentualnego uaktualnienia wysokości środków przeznaczanych na realizację oddziaływań,
c) umożliwienie gminom otrzymywania środków na realizację programów oddziaływań korekcyjno-edukacyjnych.
3. Umożliwienie współpracy w zakresie wymiany informacji pomiędzy ZI a wymiarem sprawiedliwości i organami ścigania na temat podejmowanych przez te organy działań wobec sprawców przemocy, z odpowiednim uwzględnieniem aspektu przetwarzania danych sensytywnych (we współpracy z Ministrem Sprawiedliwości i Ministrem Spraw Wewnętrznych).
4. Rozważenie możliwości wprowadzenia rozwiązań umożliwiających natychmiastowe odizolowanie osoby dopuszczającej się przemocy od osoby, wobec której przemoc jest stosowana, niezależnie od procedury karnej (we współpracy z Ministrem Sprawiedliwości i Ministrem Spraw Wewnętrznych). W takiej sytuacji konieczne byłoby określenie kryteriów szacowania ryzyka zagrożenia życia lub zdrowia ludzkiego w związku z przemocą w rodzinie, służących do oceny zasadności zatrzymania, wydania nakazu i zakazów.
5. Podjęcie działań na rzecz zwiększenia zaangażowania jednostek służby zdrowia w realizację działań wynikających z ustawy o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie (we współpracy z Ministrem Zdrowia).
6. Opracowanie i upowszechnianie materiałów pomocniczych wspierających różne służby we wczesnej identyfikacji przypadków przemocy w rodzinie.
7. Opracowanie narzędzia wspierającego gminy w diagnozie zjawiska przemocy w rodzinie,
z uwzględnieniem sposobu szacowania odsetka rodzin zagrożonych przemocą.
8. Opracowanie dla jednostek samorządu terytorialnego szczegółowych wytycznych w zakresie wyodrębniania i prawidłowego wykazywania w rozdziale 85205 (Zadania z zakresu przeciwdziałania przemocy w rodzinie) wydatków na realizację zadań, o których mowa w ustawie o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie (we współpracy z Ministrem Finansów).
II. Obowiązek stworzenia lokalnego systemu przeciwdziałania przemocy w rodzinie spoczywa na samorządach gminnych, dlatego w ocenie NIK niezbędne jest podjęcie przez gminy działań na rzecz:
1. Rzetelnego opracowania diagnozy zjawiska przemocy na terenie gminy, w tym ustalania odsetka populacji rodzin zagrożonych przemocą,
2. Rzetelnego opracowania gminnych programów przeciwdziałania przemocy w rodzinie i ochrony ofiar przemocy, w sposób umożliwiający ich ocenę i ewaluację,
3. Zapewnienia osobom doświadczającym przemocy łatwo dostępnego kompleksowego poradnictwa specjalistycznego, zgodnie z wymogiem ustawy o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie,
4. Zwiększenia dostępnej bazy lokalowej w celu zabezpieczenia – stosownie do potrzeb – osobom dotkniętych przemocą w rodzinie bezpiecznego schronienia.
III. Opracowanie i realizacja programów korekcyjno-edukacyjnych dla osób stosujących przemoc w rodzinie należy do zadań powiatu z zakresu administracji rządowej, w związku z tym zdaniem NIK konieczne jest podjęcie przez powiaty działań mających na celu:
1. Wypełnienie ustawowego obowiązku opracowania i realizacji programów oddziaływań korekcyjno-edukacyjnych
dla osób stosujących przemoc w rodzinie,
2. Realizacja programów oddziaływań korekcyjno-edukacyjnych w sposób ciągły i otwarty,
3. Wyeliminowanie przypadków zatrudniania do prowadzenia tych programów osób nie posiadających odpowiednich kompetencji.
Komentarze NIK o procedurze przeciwdziałania przemocy w rodzinie (2)
Ministerstwo Sprawiedliwości o programach dla sprawców przemocy w rodzinie opuszczających zakłady karne
RPD w sprawie kar za bierną postawę w sytuacji przemocy wobec dzieci
