Czego potrzebują spółdzielnie socjalne?

Czy spółdzielczość socjalna jest szansą na usamodzielnienie klientów systemu pomocy społecznej? Jakich grup osób przede wszystkim?

Małgorzata Ołdak: Głównie są to osoby bezrobotne, w tym długotrwale bezrobotni, choć funkcjonują również spółdzielnie socjalne, których członkami są osoby niepełnosprawne, bezdomne oraz po pobycie w zakładach karnych.

Sukces spółdzielni socjalnej w dużej mierze uwarunkowany jest zaangażowaniem się szczególnie na początkowym etapie Jednostek Samorządu Terytorialnego i innych lokalnych podmiotów. Dużym ułatwieniem jest wprowadzona w 2009 roku możliwość tworzenia spółdzielni socjalnych osób prawnych, które mogą stanowić swego rodzaju inkubator dla osób zagrożonych wykluczeniem społecznym, w którym przez pierwszy rok zapoznają się oni z zasadami funkcjonowania spółdzielni socjalnej, nabywają konkretne umiejętności zawodowe itd. Spółdzielnie socjalne są również szansą dla osób niepełnosprawnych wobec niewielkiej ilości Zakładów Aktywności Zawodowej ZAZ. Dobrym przykładem jest Spółdzielnia Socjalna WwwPromotion z Wrocławia założona przez osoby niepełnosprawne. Dodatkowo osoby niepełnosprawne, które prowadzą spółdzielnię socjalną mają możliwość wykorzystania środków z funduszu przeznaczanego na reintegrację społeczno-zawodową na cele związane z ich rehabilitacją.

Co ma wpływ na rozwój spółdzielczości socjalnej w Polsce?

Ważnym impulsem do rozwoju spółdzielczości socjalnej było przyjęcie w 2009 roku nowelizacji ustawy o spółdzielniach socjalnych, złagodzenie proporcji między osobami zagrożonymi wykluczeniem społecznym a tzw. „fachowcami”, wprowadzenie klauzul społecznych. Te nowe rozwiązania nie są jednak promowane na szerszą skalę w obawie m.in. o kontrole regionalnych izb obrachunkowych.

Na poziomie regionalnym i lokalnym wpływ na rozwój spółdzielczości socjalnej ma przede wszystkim nastawienie instytucji publicznych, jednak wciąż w niewielu województwach przedsiębiorczość społeczna została uwzględniona w dokumentach strategicznych. Pozytywnym przykładem może tu być województwo opolskie, w którym to m.in. przy wsparciu, w tym finansowym Urzędu Marszałkowskiego trwają zaawansowane prace nad uruchomieniem regionalnego funduszu poręczeniowo-pożyczkowego dla podmiotów gospodarki społecznej, ekonomia społeczna wpisana została w wojewódzką strategię integracji i polityki społecznej, Regionalny Ośrodek Polityki Społecznej realizuje projekt systemowy w ramach 7.2. PO KL pn. „Wsparcie dla opolskiego modelu ekonomii społecznej”, zatrudnia również osobę na stanowisku Głównego Specjalisty ds. Rozwoju Przedsiębiorczości Społecznej.

Czy rozwój spółdzielczości socjalnej w Polsce jest zagrożony?

Trudno jednoznacznie odpowiedzieć na to pytanie. Z jednej strony coraz więcej osób dostrzega korzyści płynące ze wspierania tej formy działalności, z drugiej zaś spółdzielczość socjalna wciąż pozostaje czymś zupełnie nieznanym dla dużej grupy osób. Do chwili obecnej nie przeprowadzono ogólnopolskich badań diagnozujących stan spółdzielczości socjalnej, w tym ich potrzeb. Z naszych informacji wynika, że głównym problemem utrudniającym rozwój spółdzielczości socjalnej w Polsce jest brak wsparcia adresowanego do już funkcjonujących spółdzielni socjalnych. O ile na początkowym etapie działalności przy odrobinie szczęścia i dobrej woli ze strony urzędników mogą oni liczyć na dotacje na rozpoczęcie działalności, to na etapie późniejszym brak jest instrumentów wsparcia, które umożliwiłyby np. restrukturyzację profilu działalności czy sfinansowanie obowiązkowej lustracji (zgodnie z ustawą Prawo spółdzielcze każda spółdzielnia socjalna, podobnie jak pozostałe typy spółdzielni zobowiązana jest do przeprowadzenia pełnej lustracji dotychczasowej działalności. Aktualnie koszt lustracji wynosi od 3 do 15 tys.) . Jedynym instrumentem grantowym jest wsparcie udzielane w ramach Ośrodków Wsparcia Spółdzielczości Socjalnej.

Poza tym zauważalny jest brak współpracy wewnątrz-resortowej w obszarze spółdzielczości socjalnej, jako przykład można wskazać rozporządzenie, za które odpowiedzialny jest Departament Funduszy, natomiast kwestie spółdzielczości socjalnej pozostają od niedawna w gestii Departamentu Pożytku Publicznego (zdarzyło się, że oba departamenty wysłały rozbieżne interpretacje zapisów rozporządzenia). Dostrzegalne jest niedostosowanie przepisów prawnych do możliwości osób, które chcą założyć spółdzielnie socjalną. Pojawiają się trudności w uzyskaniu poręczenia dotacji, m.in. w wyniku różnorodnych interpretacji rozporządzenia.

Poważnym utrudnieniem jest brak funduszy poręczeniowych, z których mogłyby korzystać spółdzielnie socjalne. Urzędy Pracy wolą przeznaczać środki na indywidualną działalność gospodarczą, niż na działalność w formie spółdzielni socjalnej, ponieważ jest to dużo prostsze w realizacji. Przeszkodą jest brak jednolitych wytycznych dla urzędów pracy (np. każdy urząd opracowuje własny wzór wniosku o udzielenie dotacji, inaczej interpretuje przepisy rozporządzenia). O dotację na utworzenie nowego miejsca pracy spółdzielnia socjalna osób prawnych może ubiegać się dopiero po 6 miesiącach od rozpoczęcia działalności, a więc wówczas, kiedy już jest zobowiązana do zatrudnienia, co najmniej 5 osób. Wsparcie szkoleniowe udzielane w ramach Poddziałania 7.2.2 ogranicza się w zasadzie do nabywania miękkich umiejętności, gdyż zgodnie z obowiązującym stanowiskiem IP nie ma możliwości zorganizowania np. konkretnych szkoleń zawodowych. Widoczna jest gorsza kondycja finansowa Funduszu Pracy i PFRON, mniejsza ilość środków na podejmowanie działalności gospodarczej, w tym w formie spółdzielni socjalnej na rok 2011.

Czy konieczny jest rozwój spółdzielczości socjalnej w Polsce?

Rozwój spółdzielczości socjalnej w Polsce jest konieczny, ponieważ stanowi nowy instrument aktywnej polityki społecznej i wpisuje się w działania na rzecz rozwoju społeczeństwa obywatelskiego. Działalność spółdzielni socjalnych przynosi realne korzyści lokalnym społecznościom (spada liczba osób korzystających ze świadczeń pomocy społecznej, osoby te opłacają składki na ubezpieczenie społeczne, płacą CIT. Warto podkreślić, że jest to forma gospodarowania nastawiona głównie na tworzenie nowych miejsc pracy, nie zaś wyłącznie na generowanie zysku. Coraz częściej spółdzielnie socjalne z sukcesem aplikują o zewnętrzne środki finansowe, dzięki którym prowadzone są różnego rodzaju działania na rzecz mieszkańców społeczności lokalnych. Spółdzielnie socjalne zmniejszają deficyty w dostępie do usług (np. Spółdzielnia Socjalna „Pomocna dłoń” z Bystrzycy Kłodzkiej, która świadczy usługi opiekuńcze, w tym również na zlecenie Ośrodka Pomocy Społecznej, Spółdzielnia Socjalna „Kreatywni” z Bydgoszczy, która prowadzi przedszkole).

Rozmawiał Andrzej Gocłowski, redakcja ops.pl

Więcej na ten temat:

Apel w sprawie spółdzielczości socjalnej

Zwracamy się z prośbą do wszystkich osób, którym nie jest obojętna sytuacja spółdzielni socjalnych w Polsce z prośbą o wyrażenie własnej opinii na temat tego czy widzą konieczność kontynuacji programu „Wsparcie Spółdzielczości Socjalnej” w ramach PO Fundusz Inicjatyw Obywatelskich. Opinie w tej sprawie można kierować do Stowarzyszenie Na Rzecz Spółdzielni Socjalnych (pocztą lub na adres biuro@spoldzielnie.org) lub bezpośrednio do Sekretarza Stanu w Ministerstwie Pracy i Polityki Społecznej oraz Przewodniczącego Rady Działalności Pożytku Publicznego p. Jarosława Dudy.

Czego potrzebują spółdzielnie socjalne? [ tutaj ].pdf

Dlaczego warto założyć spółdzielnię socjalną [ tutaj ].doc

Jak założyć i prowadzić spółdzielnię socjalną [ tutaj ].pdf

oprac. ops.pl angoc