Postępowanie wobec dłużnika alimentacyjnego

Ustawa z dnia 7 września 2007 r. o pomocy osobom uprawnionym do alimentów (Dz. U. z 2016 r. poz. 169), dalej jako u.p.o.u.a., przewiduje katalog czynności, zobligowany jest podjąć organ właściwy wierzyciela, jak i organ właściwy dłużnika alimentacyjnego. Zgodnie z art. 5 ust. 3 u.p.o.u.a. organ właściwy wierzyciela występuje z wnioskiem do organu właściwego dłużnika o podjęcie działań wobec dłużnika alimentacyjnego w przypadku:
1) otrzymania wniosku o podjęcie działań wobec dłużnika alimentacyjnego,
2) przyznania osobie uprawnionej świadczenia z funduszu alimentacyjnego,
3) umieszczenia osoby uprawnionej w pieczy zastępczej.

Po otrzymaniu tegoż wniosku organ właściwy dłużnika jest zobligowany do przeprowadzenia wywiadu alimentacyjnego w celu ustalenia sytuacji rodzinnej, dochodowej i zawodowej dłużnika alimentacyjnego, a także jego stanu zdrowia oraz przyczyn niełożenia na utrzymanie osoby uprawnionej, odbiera od niego oświadczenie majątkowe oraz informuje dłużnika o przekazaniu do Biura Informacji Gospodarczej informacji o zobowiązaniu lub zobowiązaniach dłużnika alimentacyjnego wynikających z tytułów:
– należności wypłaconych osobie uprawnionej na podstawie ustawy z dnia 7 września 2007 r. o pomocy osobom uprawnionym do alimentów,
– należności wypłaconych osobie uprawnionej na podstawie Ustawy z dnia 22 kwietnia 2005 r. o postępowaniu wobec dłużników alimentacyjnych oraz zaliczce alimentacyjnej,
w razie powstania zaległości za okres dłuższy niż 6 miesięcy (art. 4 ust. 1 u.p.o.u.a.).

Organ właściwy dłużnika przekazuje komornikowi sądowemu informacje mające wpływ na skuteczność prowadzonej egzekucji, w szczególności te zawarte w wywiadzie alimentacyjnym oraz oświadczeniu majątkowym dłużnika alimentacyjnego (art. 5 ust 1 u.p.o.u.a.). W toku wywiadu alimentacyjnego organ podejmuje wiedzę o przyczynach niełożenia na utrzymanie osoby bądź osób uprawnionych. Tym samym w przypadku, gdy dłużnik alimentacyjny nie może wywiązać się ze swoich zobowiązań z powodu braku zatrudnienia, zgodnie z treścią art. 5 ust 2 u.p.o.u.a. organ właściwy dłużnika:
1) zobowiązuje dłużnika alimentacyjnego do zarejestrowania się jako bezrobotny albo jako poszukujący pracy w przypadku braku możliwości zarejestrowania się jako bezrobotny;
2) informuje właściwy powiatowy urząd pracy o potrzebie aktywizacji zawodowej dłużnika alimentacyjnego.

Natomiast w przypadku, gdy dłużnik alimentacyjny uniemożliwia przeprowadzenie wywiadu alimentacyjnego lub odmówił:
1) złożenia oświadczenia majątkowego,
2) zarejestrowania się w powiatowym urzędzie pracy jako bezrobotny albo poszukujący pracy,
3) bez uzasadnionej przyczyny, w rozumieniu przepisów o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy, przyjęcia propozycji odpowiedniego zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej, wykonywania prac społecznie użytecznych, prac interwencyjnych, robót publicznych, prac na zasadach robót publicznych albo udziału w szkoleniu, stażu lub przygotowaniu zawodowym dorosłych
– organ właściwy dłużnika wszczyna postępowanie dotyczące uznania dłużnika alimentacyjnego za uchylającego się od zobowiązań alimentacyjnych (art. 5 ust. 3 u.p.o.u.a.).

Jeżeli w/w decyzja stanie się ostateczna (tj. po upływie terminu na wniesienie przez stronę – dłużnika alimentacyjnego – odwołania od w/w decyzji), organ właściwy dłużnika:
1) składa wniosek o ściganie za przestępstwo określone w art. 209 § 1 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks karny (Dz. U. Nr 88, poz. 553, z późn. zm.) oraz
2) po uzyskaniu z centralnej ewidencji kierowców informacji, że dłużnik alimentacyjny posiada uprawnienie do kierowania pojazdami, kieruje wniosek do starosty o zatrzymanie prawa jazdy dłużnika alimentacyjnego wraz z odpisem tej decyzji (art. 5 ust. 3b u.p.o.u.a.).

Starosta na podstawie w/w wniosku wydaje decyzję o zatrzymaniu prawa jazdy (art. 5 ust 5 u.p.o.u.a.). Uchylenie decyzji starosty o zatrzymaniu tegoż prawa jazdy jest możliwe w przypadku utraty statusu dłużnika alimentacyjnego lub ustaniu przyczyn stanowiących podstawę wszczęcia postępowania o uznaniu dłużnika za uchylającego się od zobowiązań i wywiązaniu się przez dłużnika przez okres ostatnich 6 miesięcy w każdym miesiącu ze zobowiązań alimentacyjnych w kwocie nie niższej niż 50% kwoty bieżąco ustalonych alimentów (art. 5 ust 6 u.p.o.u.a.).

Przyznanie świadczeń z funduszu alimentacyjnego na rzecz osoby uprawnionej na kolejny okres świadczeniowy wiąże się z koniecznością wysłania kolejnego wniosku o podjęcie działań wobec tego samego dłużnika alimentacyjnego. Organ właściwy dłużnika po otrzymaniu kolejnego wniosku, o podjęcie działań dotyczącego tego samego dłużnika alimentacyjnego przeprowadza z dłużnikiem wywiad alimentacyjny oraz odbiera od niego oświadczenie majątkowe (art. 5a ust. 1 u.p.o.u.a.). W przypadku ustalenia na podstawie wywiadu alimentacyjnego lub oświadczenia majątkowego, że sytuacja dłużnika alimentacyjnego nie uległa zmianie lub w przypadku, gdy dłużnik alimentacyjny uniemożliwi przeprowadzenie tego wywiadu lub odmówi złożenia oświadczenia majątkowego, organ właściwy dłużnika nie informuje właściwego powiatowego urzędu pracy o potrzebie aktywizacji zawodowej dłużnika alimentacyjnego ani nie wszczyna postępowania dotyczącego uznania dłużnika alimentacyjnego za uchylającego się od zobowiązań alimentacyjnych, jeżeli poprzednio wydana decyzja o uznaniu dłużnika alimentacyjnego za uchylającego się od zobowiązań alimentacyjnych pozostaje w mocy (art. 5a ust. 2 u.p.o.u.a.).

Ustawodawca przewidział również szereg czynności, do których zobligowany jest organ właściwy wierzyciela, a mianowicie:
1) przekazanie informacji o przyznaniu osobie uprawnionej świadczeń z funduszu alimentacyjnego oraz o obowiązku zwrotu wraz z odsetkami należności z tytułu świadczeń z funduszu alimentacyjnego wypłacanych osobie uprawnionej (art. 27 ust. 7 pkt 1 u.p.o.u.a.);
2) przekazanie informacji o wysokości zobowiązań dłużnika alimentacyjnego wobec Skarbu Państwa (art. 27 ust. 7 pkt 3 u.p.o.u.a.) z tytułu:
a) wypłaconych osobie uprawnionej świadczeń z funduszu alimentacyjnego na podstawie ustawy,
b) wypłaconych osobie uprawnionej na podstawie Ustawy z dnia 22 kwietnia 2005 r. o postępowaniu wobec dłużników alimentacyjnych oraz zaliczce alimentacyjnej (Dz. U. Nr 86, poz. 732 i Nr 164, poz. 1366) zaliczek alimentacyjnych,
3) wystawienie wniosku o wszczęcie lub przyłączenie do postępowania egzekucyjnego (art. 27 ust 8 u.p.o.u.a.).
4) przekazanie do Biura Informacji Gospodarczej informacji gospodarczej o zobowiązaniu lub zobowiązaniach dłużnika alimentacyjnego wynikających z tytułu wypłaconych świadczeń z funduszu alimentacyjnego oraz z tytułu wypłaconych należności osobie uprawnionej na podstawie Ustawy o postępowaniu wobec dłużników alimentacyjnych oraz zaliczce alimentacyjnej – w razie powstania zaległości za okres dłuższy niż 6 miesięcy (art. 8 u.p.o.u.a.).

Należy podkreślić, że przedmiotowe czynności organy podejmują w przypadku przyznania świadczeń z funduszu alimentacyjnego lub w przypadku, gdy osoba uprawniona w związku z bezskutecznie prowadzoną egzekucją przez sądowy organ egzekucyjny, złoży do organu właściwego wierzyciela wniosek o podjęcie działań wobec dłużnika alimentacyjnego. Zasądzenie prawomocnym wyrokiem alimentów na rzecz dzieci nie wiąże się z obligatoryjnym podjęciem działań wobec osoby zobowiązanej, a wyłącznie w przypadkach przewidzianych prawem.