Pomoc społeczna – na czym polega, komu się należy i jakie są jej zadania?

Czym jest pomoc społeczna? Na czym polega i kto może z niej skorzystać? Warto się tego dowiedzieć, bo dzięki tej wiedzy można skorzystać z efektywnego (m.in. materialnego) wsparcia, w obliczu nagłej i krótkotrwałej albo długofalowej trudnej sytuacji życiowej.

Co to jest pomoc społeczna? Definicja

Pomoc społeczna to państwowa instytucja polityki społecznej, która stawia sobie za cel umożliwienie rodzinom i osobom pokonywanie niełatwych sytuacji życiowych (takich, z którymi sami nie są sobie w stanie poradzić, za pomocą własnych możliwości, funduszy i posiadanych uprawnień).

Tym samym dla pomocy społecznej charakterystyczne jest nie tylko zaspokajanie podstawowych potrzeb bytowych, ale także działania, które stawiają sobie za cel przezwyciężanie różnego rodzaju trudnych sytuacji, w które popadła dana osoba czy też rodzina.

Obecnie pomoc społeczna to złożony system instytucji oraz świadczeń. Za realizowanie przynależnych jej zadań odpowiadają poszczególne organy administracji publicznej oraz coraz częściej różnego rodzaju podmioty niepubliczne. Aparat wykonawczy współtworzą jednostki organizacyjne: ośrodki pomocy społecznej, ośrodki wsparcia, powiatowe centra pomocy rodzinie, domy pomocy społecznej. Aktywność tych jednostek podlega wspomaganiu przez organizacje społeczne, fundacje, osoby fizyczne i kościoły. Pomoc społeczna to także odpowiednio wykwalifikowane służby socjalne.

Taka pomoc organizowana jest przez organy administracji na poziomie samorządowym oraz rządowym. To one na co dzień współpracują ze sobą w tym obszarze, a dochodzi do tego na podstawie relacji partnerskich z organizacjami pozarządowymi oraz rządowymi, osobami prawnymi i fizycznymi, a także związkami wyznaniowymi.

Jakie są zadania pomocy społecznej?

Podstawowe zadania pomocy społecznej to:

zagwarantowanie dochodu na poziomie interwencji socjalnej (w odniesieniu do osób niepełnosprawnych, w wieku poprodukcyjnym albo tych o bardzo niskich dochodach),
udzielanie pomocy potrzebującym i doprowadzenie do ich życiowej samodzielności (samowystarczalności),
organizowanie przedsięwzięć prowadzących do integracji społecznej (w odniesieniu do osób wykluczonych społecznie),
zagwarantowanie fachowego wsparcia rodzinom, które mierzą się z następstwami patologii społecznej (np. alkoholizm, przemoc domowa),
wypełnianie zadań, jakie wynikają z ustawy o pomocy społecznej z 12 marca 2004 roku.

Główne założenia tej ustawy to:

przyznawanie oraz zapewnianie zagwarantowanych przez ustawę świadczeń (w tym także wsparcia w naturze),
prowadzenie oaz rozwijanie infrastruktury o charakterze socjalnym,
wdrażanie działań z zakresu interwencji kryzysowej oraz pracy socjalnej,
poddawanie analizie oraz ocenie zjawisk, z których wynika zapotrzebowanie na świadczenia z pomocy społecznej,
rozwijanie nowych form wsparcia społecznego, a także samopomocy (w efekcie namierzonych potrzeb społecznych),
wypełnianie zadań stanowiących odpowiedź (reakcję) na rozeznane potrzeby społecznej,
przygotowywanie oraz wdrażanie różnych programów pomocy społecznej (ich nadrzędny cel to zintegrowanie rodzin, a także osób, które pochodzą z grup szczególnego ryzyka).

Ośrodek Pomocy Społecznej – definicja i zadania do wykonania

Ośrodek Pomocy Społecznej to jednostka organizacyjna pomocy społecznej na terenie gminy. Realizuje zadania w obszarze pomocy społecznej (swoje własne i te, które są jej zlecane, z zakresu administracji rządowej).

Liczba zatrudnianych tam pracowników jest proporcjonalna do liczebności danej gminy (na 2 tysiące mieszkańców powinien przypadać 1 pracownik socjalny).

Ośrodek Pomocy Społecznej wypełnia m.in. zadania takie jak:

wypłata zaliczki alimentacyjnej,
wypłata świadczenia wychowawczego,
wypłata świadczeń rodzinnych,
wypłata dodatków mieszkaniowych,
wypłata świadczenia dobry start,
wypłata stypendiów szkolnych,
prowadzenie postępowania wobec dłużników alimentacyjnych,
wystawianie karty seniora,
wystawianie karty dużej rodziny

Komu się należy pomoc społeczna i w jakim zakresie?

Podmiotami, którym należy się pomoc społeczna, są:

osoby z polskim obywatelstwem, które przebywają na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej i mają miejsce zamieszkania,
cudzoziemcy, którzy przebywają na obszarze Polski i mają miejsce zamieszkania (wymagane jest też zezwolenie na: pobyt rezydenta długoterminowego Wspólnot Europejskich, osiedlenie się, zamieszkanie na czas oznaczony albo zgoda na pobyt tolerowany),
osoby, które mają status uchodźcy (do jego nadania musi dojść w Polsce),
osoby, które korzystają z uzupełniającej ochrony na obszarze Polski,
obywatele krajów członkowskich Unii Europejskiej, Europejskiego Porozumienia o Wolnym Handlu – stron umowy o Europejskim Obszarze Gospodarczym albo Konfederacji Szwajcarskiej (włącznie z członkami ich rodzin, gdy mieszkają w Polsce i mają nadane prawo do pobytu).

Dodatkowa grupa osób, którym przysługuje taka pomoc, to cudzoziemcy (chodzi tu o ofiary handlu ludźmi, które znalazły się na obszarze Polski i zaczęły współpracować z organami, które prowadzą postępowania dotyczące przeciwdziałania handlu ludźmi). Należy im się wówczas świadczenie pod postacią: schronienia, posiłku, ubrania, interwencji kryzysowej i zasiłku celowego.

W Polsce pomoc społeczna zostaje przyznana na podstawie dwóch kryteriów. Pierwsze to kryterium dochodowe, a drugie to pojawienie się w odniesieniu do rodziny albo osoby jednego z ryzyk socjalnych (zapisanych w ustawie o pomocy społecznej). Trzeba spełnić oba, żeby otrzymać tego rodzaju wsparcie.

Pomoc społeczną można uzyskać z 15 powodów (tzw. ryzyka socjalne). Te powody to:

sieroctwo,
ubóstwo,
bezrobocie,
bezdomność,
ciężka albo długotrwała choroba,
niepełnosprawność,
wielodzietność albo konieczność ochrony macierzyństwa,
przemoc w rodzinie,
bezradność w zakresie spraw wychowawczo-opiekuńczych oraz prowadzenia gospodarstwa domowego (głównie w rodzinach niepełnych i wielodzietnych),
problemy z integracją w odniesieniu do osób, którym przyznano status uchodźcy,
brak kompetencji w zakresie przystosowania do życia młodych ludzi (tych, którzy właśnie opuścili ośrodki opiekuńczo-wychowawcze),
trudności z dostosowaniem się do życia po wyjściu z zakładu karnego,
narkomania albo alkoholizm,
sytuacja kryzysowa i zdarzenia losowe,
klęska ekologiczna albo żywiołowa.

Zakres przyznawanych świadczeń jest uzależniony od sytuacji konkretnej osoby. Wsparcie ze strony pomocy społecznej obejmuje zaspokojenie jej podstawowych potrzeb i jeśli to możliwe, doprowadzenie do jej usamodzielnienia. Czasami wystarcza jednorazowa pomoc (w obliczu nagłego i chwilowego pogorszenia statusu materialnego, sytuacji życiowej), a innym razem nieodzowne jest stałe wsparcie (włącznie z pomocą specjalistyczną, o charakterze instytucjonalnym). Główne narzędzia, z jakich korzysta wówczas pomoc społeczna, to: różnego rodzaju zasiłki, praca socjalna, doradztwo.

Zobacz też inne nasze artykuły z działu PORADY!