System kaucyjny 2025 – kogo dotyczy i od kiedy będzie obowiązywać?

Już od października tego roku zacznie obowiązywać system kaucyjny. Co to oznacza i z czym się wiąże? Przede wszystkim, z tym że trzeba będzie płacić kaucję za butelki, podczas dokonywania zakupu napojów, które znajdują się w plastikowych, szklanych i metalowych opakowaniach. Później będzie można je zwrócić do wyznaczonych punktów i odzyskać pieniądze. Jak w praktyce ten system będzie działał? Jeśli cię to interesuje, koniecznie przeczytaj nasz najnowszy artykuł. Zapraszamy!

Dlaczego Polska wprowadza system kaucyjny?

Polska, z uwagi na to, że jest członkiem Unii Europejskiej, musi dostosować się do wymogów prawnych, które na jej terenie obowiązują. Właśnie dlatego musi wprowadzić system kaucyjny.

Co to jest dyrektywa SUP?

Dyrektywa SUP (od Single Use Plastics, czyli „plastiki jednorazowego użytku”, znana również jako „dyrektywa plastikowa” albo Dyrektywa UE 2019/904) została przyjęta przez Unię Europejską 5 czerwca 2019 roku. Jej nadrzędny cel to zmniejszenie użycia jednorazowych produktów z plastiku, żeby ograniczyć zaśmiecanie środowiska oraz mórz i oceanów.

Jeden z podstawowych aspektów tej dyrektywy to zmniejszenie zanieczyszczeń morskich w efekcie ograniczenia użytkowania jednorazowych produktów z plastiku (np. pojemniki na żywność, sztućce, patyczki higieniczne, kubki na napoje, słomki). Te produkty, ze względu na ich jednorazowość i powszechne wykorzystywanie, współtworzą bardzo dużą część odpadów. Tych, które finalnie trafiają do mórz i oceanów. Dyrektywa SUP nałożyła na producentów obowiązki. Muszą oni zmniejszyć produkcję takich wyrobów i zacząć propagować alternatywy (te, które są przyjazne dla środowiska).

W odniesieniu do regulacji unijnych dyrektywa SUP wchodzi w skład większej strategii, która stawia sobie za cel zrównoważone gospodarowanie odpadami oraz zasobami. Poprzez wprowadzenie bardziej restrykcyjnych przepisów z zakresu recyklingu i wykorzystania materiałów wtórnych, UE chce doprowadzić do ograniczenia negatywnego oddziaływania na środowisko i popularyzowania ekologicznych rozwiązań, głównie w obrębie przemysłu oraz konsumpcji.

Jakie wymagania nakłada dyrektywa SUP?

Dyrektywa SUP wdraża ważne ograniczenia w zakresie wykorzystywania jednorazowych produktów z plastiku. Zakazane produkty to m.in. wspomniane wcześniej plastikowe kubki i pojemniki na żywność. Wszystkie one, z uwagi na swoją jednorazowość, to główni sprawcy zaśmiecania środowiska. Dyrektywa zakazała ich wprowadzania na rynek. Zamiast na nie, stawia ona na bardziej ekologiczne alternatywy.

Poza zakazem sprzedaży konkretnych towarów dyrektywa ta wprowadza konieczność prowadzenia rejestrów ilości wprowadzanych na rynek jednorazowych opakowań z plastiku. Oprócz tego takie opakowania powinny być oznaczone specjalnym symbolem „martwego żółwia”. To jeszcze dodatkowo ma unaocznić ich negatywne oddziaływanie na środowisko i zachęcić ludzi do dokonywania korzystniejszych dla środowiska wyborów.

Do tego dochodzi jeszcze:

• wprowadzenie obowiązku recyklingu procentu wytwarzanych butelek PET,
• nałożenie na producentów obowiązku pokrywania kosztów, jakie się wiążą z utylizowaniem produktów jednorazowego użytku (tych, które powstają z tworzyw sztucznych),
• konieczność finansowania kampanii o charakterze edukacyjnym (odnośnie do negatywnego oddziaływania tych produktów na środowisko).

System kaucyjny 2025 – kto zapłaci kaucję?

System kaucyjny obejmuje nie tylko poszczególne sklepy, czy też producentów, ale również cały złożony łańcuch dostaw. Kaucję będą musieli płacić producenci, hurtownie oraz sklepy, które będą ją później ściągać od kupujących (konsumentów). Oprócz tego na celowniku w tym zakresie znalazły się także stadiony, bary oraz stacje benzynowe. Doszło do tego na mocy artykułu 40 ustawy o gospodarce opakowaniami i odpadami opakowaniowymi:

„Kaucję pobiera się na etapach dystrybucji produktu w opakowaniu, o którym mowa w załączniku nr 1a do ustawy, będącego napojem, poprzedzających sprzedaż tego produktu użytkownikowi końcowemu oraz od użytkownika końcowego nabywającego ten produkt”.

W praktyce skutkuje to tym, że kaucję będą musieli płacić wszyscy ci konsumenci, którzy będą się zaopatrywać w napoje umieszczone w opakowaniach, które zostały objęte systemem kaucyjnym. Kaucja będzie podlegała automatycznemu naliczeniu, a zwrot uiszczonej kwoty będzie miał miejsce po oddaniu pustego opakowania do wyznaczonego punktu zbiórki. Tego rodzaju opłata będzie obligatoryjna nawet wówczas, gdy dana osoba nie będzie chciała zwracać opakowania.

Jakie opakowania obejmie system kaucyjny?

Obecnie ilość wytwarzanych sztucznych opakowań coraz szybciej wzrasta. Wraz z nimi postępuje zaśmiecanie i degradowanie naszej planety. Żeby temu zaradzić, czy też przynajmniej ograniczyć skorelowane z tym negatywne następstwa, UE zdecydowała się na obligatoryjne wdrożenie systemu kaucyjnego. Objęto nim niektóre z opakowań (specjalnie oznaczone, ale o tym później).

Co z opakowaniami, które już miały kaucję?

W przypadku opakowań, które już wcześniej zostały objęte systemami zwrotu kaucji, obligatoryjne będzie dostosowanie ich do wymagań, które obowiązują w ramach unijnego systemu kaucyjnego. Wszystko przez to, że ich dotychczasowy sposób funkcjonowania nie wykazywał pełnej zgodności z unijnymi dyrektywami.

Dlaczego system kaucyjny obejmie metalowe puszki i plastikowe butelki?

W Polsce puszki to 30% wykorzystywanych opakowań na napoje. Tym samym mają one znaczący udział w zaśmiecaniu środowiska i przestrzeni publicznej. Nie inaczej jest z plastikowymi opakowaniami, których używa się współcześnie jeszcze więcej. Ponadto można je poddać recyklingowi. Ostatecznie objęcie ich systemem kaucyjnym powinno doprowadzić do zwiększenia poziomu recyklingu i do zmniejszenia ilości wytwarzanych przez człowieka odpadów.

Jak rozliczane będą opakowania w systemie kaucyjnym 2025?

W odniesieniu do opakowań wykonanych z metalu i tworzyw sztucznych poziom selektywnego zbierania odpadów opakowaniowych w danym roku kalendarzowym to wyrażona za pomocą procentów wartość ilorazu masy odpadów opakowaniowych, które powstały z tych opakowań, selektywnie zgromadzonych w ramach systemu kaucyjnego i masy tych opakowań, które trafiły do obrotu od 1 października do 31 grudnia tego roku.

W odniesieniu do butelek, które zostały wykonane ze szkła, poziom selektywnego zbierania opakowań w określonym roku kalendarzowym to wyrażona za pomocą procentów wartość ilorazu wysokości kaucji, która została zwrócona w danym roku i wysokość kaucji, która została pobrana od 1 października do 31 grudnia tego roku w ramach systemu kaucyjnego.

Jednostka/osoba, która wprowadzała produkty w opakowaniach na napoje, ale nie wywiązała się z obowiązku zagwarantowania poziomu zbierania za pośrednictwem systemu kaucyjnego, będzie zobligowana do tego, żeby uiścić opłatę produktową. Oblicza się ją osobno dla poszczególnych rodzajów opakowań.

W sytuacji, gdy wprowadzający produkty w opakowaniach na napoje, ten, który uczestniczy w systemie kaucyjnym, nie pozyskał poziomu zbierania, podmiot, który prowadzi system kaucyjny i wprowadzający, będą zobligowani do uregulowania opłaty produktowej. Wylicza się ją osobno na poszczególnych rodzajów opakowań.

Z kolei, gdy wprowadzający produkty nie przystąpił do umowy w zakresie systemu kaucyjnego, musi wyliczyć opłatę produktową z użyciem trzykrotności stawki opłaty produktowej (jest ona ustalana dla danego rodzaju opakowania na napoje).

Jak sprawdzić, czy opakowanie jest objęte kaucją?

Każde z opakowań, które zostało objęte systemem kaucyjnym, będzie w konkretny sposób oznaczone (obowiązujący w tej materii wzór został zawarty w załączniku 4 do ustawy opakowaniowej).

Poniżej prezentujemy wzory logotypów, które będą umieszczane na produktach:

Jak należy odczytywać symbole na logotypach?

➡️ KAUCJA X,YY ZŁ – „X” oznacza złotówki, „YY” grosze (np. 0,50 zł).

➡️ KAUCJA X ZŁ – to kaucja wyrażona w pełnych złotych (np. 1 zł).

System kaucyjny – czy wszystkie filrmu muszą do niego dołączyć?

Sklepy, których powierzchnia nie przekracza 200 m², mogą dołączyć do systemu kaucyjnego dobrowolnie. Akurat one nie są do tego zobligowane. Niemniej jednak podczas sprzedawania napojów, które znajdują się w butelkach wielokrotnego użytku, będą musiały gromadzić puste opakowania oraz oddawać kaucję.

Sklepy o większej powierzchni (powyżej 200 m²) będą musiały nie tylko pobierać kaucję, ale także przyjmować puste opakowania (nie obowiązuje wówczas zasada okazywania paragonu) oraz oddawać kaucję klientom. Na tym nie koniec, bo są one także zobligowane do zawarcia umowy z przynajmniej jednym operatorem.

Jak dołączyć do systemu kaucyjnego?

Żeby dołączyć do systemu kaucyjnego w Polsce, firmy, które wprowadzają na rynek napoje objęte systemem opakowań (puszki, plastikowe butelki, szklane butelki wielokrotnego użytku), muszą podpisać umowę z operatorem systemu kaucyjnego. Ponadto ciąży na nich konieczność wywiązania się z konkretnych obowiązków.

W przypadku firm, które wprowadzają napoje, nieodzowne jest:

• wybranie operatora (obligatoryjne jest zawarcie umowy z jednym z działających na terenie kraju operatorów systemu kaucyjnego),
• rejestrowanie opakowań – opakowania muszą zostać zarejestrowane w systemie; ponadto trzeba na nich zamieścić właściwe oznakowanie (ono powiadamia o objęciu systemem kaucyjnym),
• pobieranie kaucji – podczas sprzedawania napojów, które zostały objęte systemem kaucyjnym, obligatoryjne jest doliczanie kaucji do ceny produktu,
• zagwarantowanie zwrotu – konsumentom trzeba zapewnić możliwość zwracania opakowań w punkcie sprzedaży albo w innym, uprzednio wyznaczonym punkcie zbiórki; równie ważne jest zwracanie ściągniętej wcześniej kaucji,
• rozliczanie kosztów – następne zadanie, z którego należy się wywiązać, to rozliczanie kosztów skorelowanych ze zbiórką opakowań (z operatorem systemu),
• ewidencjonowanie opakowań – oprócz tego trzeba także prowadzić ewidencję liczby nabytych, sprzedanych oraz oddanych opakowań (tych, które zostały objęte kaucją).

W odniesieniu do detalistów ma zastosowanie:

• obowiązek uczestnictwa – sklepy z powierzchnią powyżej 200 metrów kwadratowych są zobowiązane do tego, żeby przystąpić do systemu kaucyjnego i odbierać opakowania od konsumentów,
• konieczność zagwarantowania zwrotu – trzeba zapewnić możliwość zwracania opakowań (włącznie z wypłacaniem kaucji).

W przypadku konsumentów obowiązuje:

• pobieranie kaucji – podczas kupowania napojów objętych systemem kaucyjnym konsument musi zapłacić dodatkową (naliczoną za opakowanie) kaucję,
• zapewnienie możliwości zwracania opakowań (w ramach punktu zwrotu).

Kto będzie operatorem systemu kaucyjnego 2025?

Jak to wynika z ustawy, w Polsce operatorem systemu kaucyjnego będzie mogła być jedynie spółka akcyjna (jej siedziba musi znajdować się na terytorium kraju). Oprócz tego musi ona dysponować kapitałem zakładowym w wysokości minimum 5 milionów złotych.

Akcjonariuszami takiej spółki mogą zostać tylko wprowadzający produkty w opakowaniach na napoje albo ich reprezentacje (izby gospodarcze albo związki pracodawców). Na tym nie koniec, bo oprócz tego operator powinien także pozyskać zezwolenie od ministra właściwego od spraw klimatycznych (jego ważność upływa po 10 latach i wówczas należy wystąpić o kolejne).

Jakie obowiązki mają podmioty reprezentujące?

Podmioty reprezentujące ponoszą odpowiedzialność za efektywne działanie systemu kaucyjnego, czyli za:

• organizowanie selektywnej zbiórki odpadów oraz opakowań, które zostały objęte systemem,
• finansowanie kosztów związanych ze zbiórką w jednostkach handlowych oraz w innych punktach,
• zapewnianie butelek wielokrotnego użytku do ich kolejnego wykorzystania,
• przewóz opadów opakowaniowych do zakładów, które trudnią się ich przetwarzaniem,
• rozliczanie kaucji (pomiędzy poszczególnymi uczestnikami systemu).

Jakie są zasady pobierania kaucji i ile będzie ona wynosić?

W chwili zakupu produktu, który znajduje się w opakowaniu objętym systemem kaucyjnym, w każdej z jednostek handlowych zostanie pobrana kaucja. To, jak będzie wysoka, ustalono w ramach rozporządzenia, wydanego przez Ministra Klimatu i Środowiska.

Wysokość kaucji w odniesieniu do poszczególnych rodzajów opakowań (tych, które zostały objęte systemem kaucyjnym), w przypadku jednej sztuki opakowania:

• 0,50 zł – w przypadku butelek jednorazowego użytku wykonanych z tworzyw sztucznych na napoje (do 3 litrów pojemności),
• 0,50 zł – w przypadku wykonanych z metalu puszek (pojemność do 1 litra),
• 1 zł – w przypadku wykonanych ze szkła butelek wielokrotnego użytku (pojemność do 1,5 litra).

Wprowadzono również maksymalną wartość kaucji. Jej wysokość to 2 zł.

Jak będzie pobierana i rozliczana kaucja 2025?

Doprowadzono do tego, że kaucja powinna podążać za produktem, w obrębie całego cyklu sprzedaży. W praktyce sprowadza się to do tego, że będzie pobierana:

• w trakcie dystrybuowania napoju w opakowaniu kaucyjnym,
• podczas sprzedaży w hurcie,
• na etapie dokonywania zakupu przez użytkownika końcowego.

Kaucja będzie naliczana we wszystkich sklepach, które prowadzą sprzedaż napojów w opakowaniach kaucyjnych – bez względu na profil prowadzonej działalności oraz ich wielkość (włącznie z automatami vendingowymi, które sprzedają napoje w opakowaniach objętych kaucją).

A jak wygląda rozliczenie kaucji?

Pomyślano to w ten sposób, że kaucja nie będzie doliczana do ceny napoju, który jeszcze znajduje się na półce. Dojdzie do tego dopiero przy kasie (jej wysokość będzie podana na opakowaniu).

To nie klient będzie płacił VAT od kaucji, bo VAT dotyczy wyłącznie niezwróconych kaucji. Trzeba jeszcze nadmienić, że to podmioty reprezentujące są zobligowane do rozliczania VAT-u za niezwrócone kaucje.

Gdzie można zwracać opakowania?

Kaucję będzie można otrzymać podczas zwrotu pustych opakowań:

• do sklepów o powierzchni powyżej 200 m² – one zostały zobligowane do tego, żeby przyjmować wszystkie opakowania (w ramach systemu kaucyjnego),
• do mniejszych sklepów – w ich przypadku trzeba pamiętać o tym, że zobligowano je wyłącznie do przyjmowania szklanych butelek. Odbieranie puszek i butelek PET nie jest tam obowiązkowe,
• do punktów zbierania opakowań – każda z gmin będzie musiała posiadać przynajmniej jeden stacjonarny punkt zbiórki (dedykowany dla użytkowników końcowych).

Czy trzeba mieć paragon, by odzyskać kaucję?

• Nie – wystarczy, że na opakowaniu będzie umieszczony logotyp systemu kaucyjnego. Bez niego odzyskanie kaucji nie będzie możliwe.

Jakie są sposoby oddawania pustych opakowań?

• Automatyczny zwrot – za pomocą tzw. butelkomatów.
• Ręczny odbiór – za tego rodzaju odbiór odpowiadają pracownicy sklepów.

System kaucyjny a podatek VAT

Wcześniej obowiązujące przepisy ustawy o podatku od towarów i usług odnoszące się do kaucji, która jest pobierana w sytuacji, gdy podatnik zwrócił towar w opakowaniu zwrotnym, nadal będą miały zastosowanie (w odniesieniu do opakowań, które nie zostały objęte nowym systemem kaucyjnym).

Tego rodzaju kaucja będzie wchodziła w skład opodatkowania, no chyba że kupujący nie odda opakowania – wtedy w ciągu 60 dni trzeba opodatkować jego wartość. Z kolei, gdy umowa wskazuje taki termin, wówczas podstawa podlega podwyższeniu w dniu, który następuje po nim.

Przepisy nowego systemu kaucyjnego wskazują ujednolicone zastosowanie rozliczeń podatku VAT w odniesieniu do opakowań wielokrotnego oraz jednorazowego użytku (tych, które zostały nim objęte). Taka kaucja nie będzie podlegała wliczaniu do podstawy opodatkowania VAT na żadnym z etapów, które wchodzą w skład obrotu w ramach łańcucha dostaw.

Pod koniec roku kalendarzowego importer albo producent, który wprowadzał produkty w opakowaniach na napoje, będzie zobligowany do tego, żeby wykazać VAT od nieoddanej w tym roku kaucji (za opakowania, które podlegały systemowi kaucyjnemu). Jeśli w określonym roku zebrano więcej opakowań, niż wprowadzono do obrotu, wtedy cała nadwyżka będzie podlegała rozliczeniu w następnym roku bądź też latach.

Jakie opakowania będą wyłączone z systemu kaucyjnego 2025?

W 2025 roku z systemu kaucyjnego będą wyłączone opakowania na napoje mleczne. Takie rozwiązanie zostało wdrożone z uwagi na względy sanitarne.

System kaucyjny 2025 – zalety i wady

System kaucyjny powinien doprowadzić do ograniczenia ilości odpadów (opakowań z metalu, plastiku i szkła w środowisku). Możliwość uzyskania kaucji bez konieczności posiadania paragonu, z pewnością poskutkuje zbieraniem porzuconych butelek i puszek.

Za przyczyną selektywnej zbiórki opakowań kaucyjnych uda się także o wiele więcej surowców poddać recyklingowi, a to wpłynie pozytywnie na jakość materiałów, które są odzyskiwane. Umożliwi również poprawę efektywności w zakresie poddawania obróbce (przetwarzaniu) poszczególnych odpadów. Bardzo ważne będzie zwłaszcza ponowne włączenie do konsumpcyjnego obiegu butelek szklanych, bo to ograniczy zapotrzebowanie na nowe surowce i korzystnie wpłynie na zmniejszenie emisji dwutlenku węgla.

System kaucyjny to również narzędzie do formowania świadomości ekologicznej. Będzie on zachęcał konsumentów do bardziej odpowiedzialnego podchodzenia do odpadów. Umożliwi także wypracowanie lepszych nawyków (tych związanych z recyklingiem).

Już w październiku ruszy w Polsce system kaucyjny. Jednak razem z nim uwidoczni się pewien poważny problem. Dotychczas to samorządy zarabiały na butelkach, a za trzy miesiące one będą podlegały zwrotowi za kaucją. Z czasem uwidoczni się deficyt i to może poskutkować podwyższeniem opłaty za wywóz śmieci, żeby zbilansować system. Minister Klimatu i Środowiska najprawdopodobniej zdecyduje się w tym zakresie na wariant węgierski. To będzie równoznaczne z dodatkowymi ok. 4 miliardami od producentów na pokrycie strat gmin. Te koszty z czasem najprawdopodobniej poniosą konsumenci (w ramach podatku inflacyjnego).

Nie bez znaczenia jest także i to, że od października pojawi się dodatkowy koszt przy każdej butelce (będzie nim doliczana podczas zakupu kaucja). Dla wielu osób będzie to równoznaczne z codziennymi podwyżkami.

Samo oddawanie pustych butelek również może okazać się problematyczne. Zwłaszcza w niedużych miejscowościach, gdzie nie ma sklepów, wśród ludzi, którzy na co dzień mierzą się z wykluczeniem komunikacyjnym.

Przechowywani pustych butelek w domu także może być kłopotliwe. Zwłaszcza dla osób, które mają mało wolnej przestrzeni do zagospodarowania.

Automaty (jak pokazuje doświadczenie innych krajów) z czasem zaczną się psuć. Wówczas może pojawić się problem z oddaniem w prosty i komfortowy sposób zgromadzonych uprzednio butelek. Z kolei, gdy takich punktów zwrotu będzie zbyt mało, poskutkuje to dużymi kolejkami, które także mogą zniechęcać.

Oczywiście z czasem uda się zapanować nad wszystkimi słabymi stronami systemu kaucyjnego. Związane z nim zalety są na szczęście tyle duże, że warto wdrożyć tego rodzaju rozwiązanie. Być może z czasem dojdzie do pewnych zmian i udoskonaleń, ale samo założenie już teraz jest powszechnie odbierane jako korzystne i dla ludzi, i dla środowiska.

Autor

Marzena Miśków

Moja praca to tworzenie i redagowanie różnego rodzaju tekstów. Za każdym razem bazuję na rzetelnym researchu i na sprawdzonych źródłach. Wyspecjalizowałam się przede wszystkim w takich obszarach tematycznych jak: kwestie dotyczące życia społecznego, zdrowie oraz parenting. W wolnym czasie zgłębiam tajniki fitoterapii, nadrabiam czytelnicze zaległości i maluję.

Komentarze System kaucyjny 2025 – kogo dotyczy i od kiedy będzie obowiązywać? (0)

      1 + 5 = ?