Zasady postępowania w sprawie świadczeń z pomocy społecznej
Pisząc o zasadach postępowania w pomocy społecznej, ich źródła należy szukać głównie w Ustawie o pomocy społecznej, ponieważ to ona je określa. Drugim istotnym aktem prawnym jest w tym wypadku Kodeks postępowania administracyjnego.
Art. 102 Ustawy o pomocy społecznej wymienia osoby, które mogą ubiegać się o świadczenia. Do tego kręgu są zaliczeni sam zainteresowany, który może być reprezentowany też przez pełnomocnika. Postępowanie, jak informuje ustawodawca w pkt. 2, może zostać wszczęte także z urzędu.
Forma, w jakiej wniosek powinien zostać przygotowany, nie została sprecyzowana, więc przyjmuje się, że może być zgłoszony ustnie, a także pisemnie. W pierwszym wypadku pracownik powinien sporządzić protokół.
Kolejnym ważnym artykułem cyt. Ustawy jest artykuł nr 101, który określa właściwość miejscową. Oznacza to, że wniosek powinien zostać złożony zgodnie z miejscem zamieszkania zainteresowanego. Jeśli wnioskodawcą jest osoba bezdomna, wtedy właściwa będzie gmina ostatniego miejsca zameldowania na pobyt stały. W przypadku osób z Domu Pomocy Społecznej właściwa jest gmina, która skierowała je do DPS-u. W sytuacji, gdy gmina udzieliła pomocy Klientowi ze względu na miejsce jego pobytu, może ubiegać się o zwrot udzielonych świadczeń od gminy właściwej co do miejsca zamieszkania w/w.
Kodeks cywilny w art. 25 odnosi się także do miejsca zamieszkania osoby. Określa, że poprzez miejscowość zamieszkania rozumie się tą, w której osoba zamierza zostać na pobyt stały. Miejsce to stanowi centrum załatwiania spraw, co oznacza korzystanie w tej miejscowości z placówek opieki medycznej, klubów seniora, szkół itp. Często pracownik socjalny udzielający świadczeń takim osobom, sporządza z nimi protokół dotyczący ustalenia miejsca pobytu osoby.
Decyzję w sprawie świadczeń z pomocy społecznej może wydać: wójt, burmistrz, prezydent miasta. Powszechną praktyką jest jednak wydawanie przez w/w osoby upoważnienia dla kierowników Ośrodków Pomocy Społecznej lub innych pracowników na wniosek kierownika w celu możliwości wydawania decyzji – art. 110, ust. 7 i 8.
Decyzja zanim zostanie wydana musi zawierać oznaczenie organu administracji publicznej, datę wydania, oznaczenie strony, stron, powołanie podstawy prawnej, rozstrzygnięcie, uzasadnienie faktyczne i prawne, pouczenie czy i w jakim trybie służy od niej odwołanie, podpis z podaniem imienia i nazwiska oraz stanowiska służbowego osoby upoważnionej do wydania decyzji lub jeżeli decyzja została wydana w formie dokumentu elektronicznego, powinna być opatrzona bezpiecznym podpisem elektronicznym weryfikowanym za pomocą ważnego kwalifikowanego certyfikatu. Zasady te sformułowane zostały w KPA w art. 107.
Art. 106 Ustawy o pomocy społecznej podaje, jakie rodzaje świadczeń wymagają lub też nie wydawania decyzji administracyjnej. Do drugiej grupy zalicza się: interwencję kryzysową, pracę socjalną, poradnictwo, uczestnictwo w zajęciach klubu samopomocy, a także przyznanie biletu kredytowanego.
Ust. 3 określa okres przyznania świadczenia z pomocy społecznej. Wypłacane są one za okres miesiąca kalendarzowego, w którym został złożony wniosek wraz z dokumentacją. W przypadku, gdy uprawnienie do pomocy nie obejmuje całego miesiąca, kwotę przyznanego świadczenia przyznaje się za niepełny miesiąc, począwszy od dnia, kiedy ustala się prawo do świadczenia.
Za dochód w pomocy społecznej uważa się – zgodnie z art. 8 Ustawy o pomocy społecznej – sumę miesięcznych przychodów z miesiąca poprzedzającego złożenie wniosku lub w przypadku utraty dochodu – sumę z miesiąca, w którym wniosek został złożony, bez względu na tytuł i źródło ich uzyskania, jeżeli Ustawa nie stanowi inaczej, pomniejszoną o: miesięczne obciążenie podatkiem dochodowym od osób fizycznych, składki na ubezpieczenie zdrowotne określone w przepisach o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych oraz ubezpieczenia społeczne określone w odrębnych przepisach; kwotę alimentów świadczonych na rzecz innych osób.
Za dochód nie uznaje się: jednorazowego pieniężnego świadczenia socjalnego; zasiłku celowego, pomocy materialnej mającej charakter socjalny albo motywacyjny, przyznawanej na podstawie przepisów o systemie oświaty; wartości świadczenia w naturze, świadczenia przysługującego osobie bezrobotnej na podstawie przepisów o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy z tytułu wykonywania prac społecznie użytecznych, dochodu z powierzchni użytków rolnych poniżej 1ha przeliczeniowego.
Postępowanie dowodowe w sprawie przyznania pomocy społecznej toczy się zgodnie z przepisami Kodeksu Postępowania Administracyjnego.
Ważnym dowodem w sprawie jest wywiad środowiskowy, który przeprowadza się w ciągu 14 dni roboczych od dnia złożenia wniosku przez zainteresowanego. Ma on na celu rozeznanie sytuacji osobistej, rodzinnej, dochodowej i majątkowej osoby lub rodziny.
Zainteresowani, którzy złożyli wniosek celem przyznania pomocy społecznej, mają prawo odmówić przeprowadzenia wywiadu środowiskowego, złożenia oświadczenia, oświadczenia majątkowego, jednak skutkuje to odmową przyznania pomocy, na którą złożony został wniosek.
Ustawa o pomocy społecznej w art. 14 odsyła w sprawach nieuregulowanych w Ustawie do KPA.
Poniższy tekst został opracowany na podstawie Ustawy o pomocy społecznej oraz Kodeksu postępowania administracyjnego.
