Przesłanki udzielenia pomocy pieniężnej na podstawie Ustawy o pomocy społecznej
Zgodnie z art. 8 ust. 1 Ustawy z dnia z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej (Dz. U. Z 2015 r. poz 163 ze zm.) prawo do świadczeń pieniężnych z pomocy społecznej, z zastrzeżeniem art. 40, art. 41, art. 53a i art. 91, przysługuje:
1) osobie samotnie gospodarującej, której dochód nie przekracza kwoty 634 zł,
2) osobie w rodzinie, w której dochód na osobę nie przekracza kwoty 514 zł,
3) rodzinie, której dochód nie przekracza sumy kwot kryterium dochodowego na osobę w rodzinie, zwanej dalej „kryterium dochodowym rodziny”
– przy jednoczesnym wystąpieniu co najmniej jednego z powodów wymienionych w art. 7 pkt 2-15 lub innych okoliczności uzasadniających udzielenie pomocy społecznej.
Zgodnie z art. 7 w/w ustawy pomocy społecznej udziela się osobom i rodzinom w szczególności z powodu:
1) ubóstwa;
2) sieroctwa;
3) bezdomności;
4) bezrobocia;
5) niepełnosprawności;
6) długotrwałej lub ciężkiej choroby;
7) przemocy w rodzinie;
7a) potrzeby ochrony ofiar handlu ludźmi;
8) potrzeby ochrony macierzyństwa lub wielodzietności;
9) bezradności w sprawach opiekuńczo-wychowawczych i prowadzenia gospodarstwa domowego, zwłaszcza w rodzinach niepełnych lub wielodzietnych;
10) (uchylony)
11) trudności w integracji cudzoziemców, którzy uzyskali w Rzeczypospolitej Polskiej status uchodźcy, ochronę uzupełniającą lub zezwolenie na pobyt czasowy udzielone w związku z okolicznością, o której mowa w art. 159 ust. 1 pkt 1 lit. c lub d ustawy z dnia 12 grudnia 2013 r. o cudzoziemcach;
12) trudności w przystosowaniu do życia po zwolnieniu z zakładu karnego;
13) alkoholizmu lub narkomanii;
14) zdarzenia losowego i sytuacji kryzysowej;
15) klęski żywiołowej lub ekologicznej.
Ustawodawca jednocześnie pozostawił katalog okoliczności otwarty. Warunkiem przyznania świadczeń pieniężnych jest spełnienie wskazanego przez ustawodawcę kryterium dochodowego oraz wystąpienie co najmniej jednej ze wskazanych okoliczności.
Należy podkreślić, że ustawodawca wskazał w ustawie świadczenia, które mogą zostać przyznane niezależnie od kryterium dochodowego, tj.:
– art. 40 ust. 1 u.p.s. zasiłek celowy w sytuacji zdarzenia losowego, który może nie podlegać zwrotowi.
– art. 40 ust. 2 u.p.s. zasiłek celowy w sytuacji klęski żywiołowej lub ekologicznej, który może nie podlegać zwrotowi.
– art. 41 pkt 1 u.p.s. specjalny zasiłek celowy w wysokości nieprzekraczającej odpowiednio kryterium dochodowego osoby samotnie gospodarującej lub rodziny, który nie podlega zwrotowi,
– art. 41 pkt 2 u.p.s. zasiłek okresowy, zasiłek celowy lub pomoc rzeczowa, pod warunkiem zwrotu części lub całości kwoty zasiłku lub wydatków na pomoc rzeczową.
– w art. 53a u.p.s. świadczenia w postaci wynagrodzenia za sprawowanie opieki.
– w art. 91 u.p.s. pomoc dla cudzoziemca określona w przedmiotowym artykule
Przyznając określoną formę świadczenia, Ośrodek bierze po uwagę nie tylko potrzeby osób i rodzin, ale również własne możliwości. Jak podkreślił Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gliwicach, przyznanie świadczenia z pomocy społecznej dla osoby znajdującej się w trudnej sytuacji życiowej, nawet jeśli jest ona związana z którąkolwiek okolicznością określoną w art. 7 u.p.s., nie jest prawem bezwarunkowym i nie wiąże się z przerzuceniem wszelkich kosztów utrzymania na organy pomocy społecznej będące dysponentami środków publicznych, przeznaczonych na realizację zadań pomocy społecznej.
Osoby ubiegające się o świadczenia z pomocy społecznej muszą liczyć się z tym, że nie otrzymają świadczenia, o które wnioskowały, bowiem zależy to od możliwości finansowych poszczególnych Ośrodków Pomocy Społecznej oraz od liczby potrzebujących (IV SA/Gl 745/14 z dnia 26 marca 2015 r.). Świadczenia pieniężne z pomocy społecznej przyznawane są dopiero po wykorzystaniu własnych zasobów, uprawnień i możliwości wnioskodawcy – jako ostatnie ogniwo systemu zabezpieczenia społecznego. Natomiast odmowa wykorzystania własnego uprawnienia stanowi samodzielną podstawę prawną odmowy przyznania świadczenia pomocy społecznej (WSA w Gliwicach z dnia 23 stycznia 2015 r. IV SA/Gl 350/14).
Złożenie wniosku o pomoc w określonej wysokości w przypadku spełnienia wymaganego przez ustawodawcę kryterium dochodowego oraz wystąpienia okoliczności, o których mowa w art. 7 u.p.s., nie jest obligatoryjną przesłanką do przyznania pomocy. Jak wskazał Wojewódzki Sąd Administracyjny w Olsztynie, spełnienie kryteriów przez osobę ubiegającą się o zasiłek celowy nie oznacza, że istnieje po jej stronie roszczenie o przyznanie tego świadczenia w wysokości, którą sama określi. Wprost przeciwnie – zainteresowany musi liczyć się z tym, że organ odmówi przyznania mu tego świadczenia lub jego wysokość będzie inna niż ta, którą określił w złożonym wniosku. Wysokość, jak i samo przyznanie świadczenia, uzależnione są bowiem od możliwości finansowych organu przyznającego pomoc oraz ilości innych osób potrzebujących i zamieszkujących na terenie danej gminy (II SA/Ol 999/13 z dnia 18 lutego 2014 r.).
