Jak dokonać prawidłowej oceny sytuacji osoby lub rodziny?
Pierwszym etapem pracy pracownika socjalnego po zetknięciu się z nową osobą lub rodziną ubiegającą się o przyznanie pomocy społecznej jest dokonanie oceny sytuacji życiowej (diagnoza).
W tym celu wykorzystuje on swoje podstawowe narzędzie pracy – rodzinny wywiad środowiskowy. Pracownik zbiera informacje na temat posiadanego przez wnioskodawcę problemu, którego nie jest w stanie rozwiązać sam, bez wsparcia społecznego. Informacje te mogą pochodzić zarówno bezpośrednio od wnioskodawcy, ale także od innych osób, pracowników instytucji, różnych placówek. Dogłębne poznanie problemu powinno być priorytetem pracownika socjalnego. Często wnioskodawca nie udziela wszystkich informacji, świadomie zataja niektóre aspekty swojego życia. Dlatego tak ważne
w dokonaniu oceny jest współpraca z innymi placówkami, organami, na przykład ze szkołą, policją, poradniami ogólnymi czy specjalistycznymi itd.
Tylko w przypadku postawienia prawidłowej diagnozy można dokonać adekwatnego planu pomocy.
Ważnym elementem jest także sposób prowadzenia przez pracownika socjalnego rodzinnego wywiadu środowiskowego. Rozmowa powinna przebiegać tak, aby naprowadzać wnioskodawcę na kwestie interesujące pracownika socjalnego. Zadawane pytania powinny być głównie otwarte. Należy unikać pytań „dlaczego”, a zastąpić go słowem „jak”. Użycie słowa „dlaczego” powoduje, że strona zaczyna tłumaczyć, usprawiedliwiać swoje zachowania z przeszłości, porusza wówczas wiele wątków niezwiązanych ściśle z osobistą sytuacją.
Podczas dokonywania oceny sytuacji wnioskodawcy pracownik powinien także wykorzystywać obserwację.
Pracownik musi akceptować każdego klienta, traktować go podmiotowo, zachować neutralność, obiektywizm, mieć empatię, jednak nie angażować się emocjonalnie.
Po zebraniu materiału dowodowego pracownik socjalny wraz z Klientem dokonują jego analizy. Określane są przyczyny trudnej sytuacji życiowej, możliwości i uprawnienia posiadane przez osobę umożliwiające pokonanie posiadanego problemu, bariery występujące w środowisku lub po stronie wnioskodawcy stanowiące przeszkodę w ich rozwikłaniu. Następnie tworzony jest plan pomocy.
